Năm 1994, hãng Walt Disney đã mắc sai lầm lớn nhất trong lịch sử của mình. Họ sa thải người đàn ông đã cứu cả đế chế đang lụi tàn…
Và rồi phải chứng kiến ông xây dựng một kẻ thù mới – bằng chính trái tim từng đập vì Disney. Cái tên ấy là Jeffrey Katzenberg. Đây là câu chuyện về cách một cú từ chối đã biến một đồng minh thành đối thủ, một vết nứt thành cuộc địa chấn.
Hồi sinh Disney – rồi bị chính Disney ruồng bỏ
Đầu những năm 1990, Disney hồi sinh ngoạn mục sau thời kỳ đen tối. Đứng sau cuộc cách mạng đó là một người đàn ông không phải ai cũng nhớ mặt, nhưng không thể không nợ ơn: Jeffrey Katzenberg – người lãnh đạo xưởng phim hoạt hình của Disney như một đạo diễn vô hình.
Chính ông là người đã tạo nên:
- • Beauty and the Beast (1991) – 440 triệu USD
- • Aladdin (1992) – 504 triệu USD
- • The Lion King (1994) – 968 triệu USD
Ba bộ phim, ba tuyệt phẩm – không chỉ là doanh thu. Đó là niềm tin khán giả, niềm kiêu hãnh hãng phim, và linh hồn của một thế hệ. Katzenberg muốn được chia phần xứng đáng – 250 triệu đô, phần thưởng cho công sức không thể đo đếm. Nhưng CEO Disney bấy giờ là Michael Eisner từ chối. Không phải vì Disney không có tiền. Mà vì Disney không có lòng. Eisner sợ “tiền lệ nguy hiểm” – sợ nhân tài đòi quyền lợi, sợ công bằng. Và rồi… họ để ông ra đi. Kẻ bị ruồng bỏ – và cuộc trả thù bằng giấc mơ, Không than khóc. Không oán trách. Katzenberg chọn hành động.
DreamWorks – Kẻ bị ruồng bỏ – và cuộc trả thù bằng giấc mơ
Ông bắt tay cùng hai tượng đài: Steven Spielberg và David Geffen. Ba chữ cái đầu last name của họ hợp thành: SKG – DreamWorks SKG. Mục tiêu duy nhất: Thách thức Disney.
Không lâu đài. Không chuột Mickey. Họ đặt cược tất cả vào một gã chằn tinh màu xanh: Shrek. Một biểu tượng của sự lộn ngược – phá bỏ công thức hoàng tử, công chúa, kết thúc có hậu.
Shrek là “đòn đánh” đầu tiên – và nó chọc thủng vương triều cổ tích.
DreamWorks – những cú đấm liên tiếp
Họ không dừng lại ở đó. Từng năm, từng phim, DreamWorks tung ra các đòn tiếp theo:
- • Madagascar (2005): ngốc nghếch, hỗn loạn, cực kỳ “khác biệt” – 556 triệu USD
- • Kung Fu Panda (2008): hài hước, đầy bài học về bản ngã – 631 triệu USD, rồi các phần sau đó
- • How to Train Your Dragon (2010): cảm xúc sâu sắc, hình ảnh choáng ngợp – 494 triệu USD
Mỗi bộ phim là một cú chọc thủng vị thế độc tôn của Disney. Họ xây đế chế từ sự liều lĩnh và khác biệt. Trong khi Disney loay hoay…
Đầu những năm 2010, DreamWorks đã là một thế lực:
- • Puss in Boots (2011): spin-off vẫn có chất riêng – 554 triệu USD
- • Rise of the Guardians (2012): sâu sắc và trưởng thành – 306 triệu USD
- • Trolls (2016): âm nhạc, sắc màu, tươi mới – 346 triệu USD
Mới đây, The Wild Robot (2024) Chuyển thể từ tiểu thuyết của Peter Brown, kể về một robot học cách sinh tồn và nuôi dưỡng một chú ngỗng con trên đảo hoang, một câu chuyện 3 hồi về nhân sinh sâu sắc được đề cử 3 giải Oscar.
Còn Disney? Vật lộn với việc làm mới mình.
Chạy theo thứ mà họ từng dẫn đầu, loay hoay tìm về thuở huy hoàng nay còn đâu, nếu không nhờ mua lại được 3 con ngỗng đẻ trứng vàng là Pixar, Marvel và 20th Century Fox thì Disney có gì để làm chất liệu sáng tạo mới? Nên đôi khi, chính họ bị ám ảnh bởi kẻ mà họ đã đẩy ra ngoài.
- Là Katzenberg – kẻ kể chuyện khác biệt
- Jeffrey Katzenberg hiểu một điều mà không phải ai cũng nhận ra:
Thế giới không cần nhiều hơn những điều hoàn hảo. Thế giới cần những câu chuyện chân thật – và đôi khi, không hoàn hảo.
Trong khi Disney giữ công thức:
- • công chúa xinh đẹp
- • hoàng tử dũng cảm
- • phản diện rõ ràng
- • kết thúc có hậu
Thì Katzenberg làm điều ngược lại:
- • anh hùng ngốc nghếch
- • nhân vật chính mập ú, thiếu tự tin
- • thế giới đầy xám xịt, không đơn sắc
- • cái kết không ngọt ngào, nhưng thật, cay đắng
Ông phá vỡ cách kể chuyện cổ tích. Để kể về những người bình thường – như tất cả chúng ta.
- Bài học lớn từ một thất bại nhỏ
- Bạn có thể bị từ chối.
- Bạn có thể bị loại bỏ.
- Bạn có thể bị đánh giá thấp.
Nhưng nếu bạn biết giá trị của mình, và dám bắt đầu lại từ con số 0, thì rất có thể bạn sẽ là lý do khiến họ hối tiếc mãi mãi.
“Có thể bạn nghĩ mình vừa thua cuộc. Nhưng đó chỉ là chương đầu của một chiến thắng để đời.”
Trước khi bỏ cuộc, hãy tự hỏi:
“Nếu mình tiếp tục… chuyện này có thể biến thành điều gì?”
Studio mà ông dựng nên từ con số 0 — DreamWorks — giờ trị giá 3,8 tỷ USD, và vẫn đang âm thầm khiến Disney mất ngủ sau ba thập kỷ